ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Το γαστρεντερικό σύστημα είναι ένα από τα βασικότερα ανατομικά συστήματα του οργανισμού, τόσο των  ανθρώπων όσο και των ζώων. Βασικός του ρόλος είναι η δίοδος, η πέψη, η χρήση και η αποβολή της τροφής.

Στον άνθρωπο ξεκινά ουσιαστικά από το στόμα και καταλήγει στον πρωκτό και περιλαμβάνει τα εξής τμήματα:

• Στοματική κοιλότητα
• Φάρυγγας
• Οισοφάγος
• Στόμαχος
• Δωδεκαδάκτυλο (ενίοτε συμπεριλαμβάνεται στο λεπτό έντερο)
• Λεπτό και Παχύ Έντερο

Στο γαστρεντερικό σύστημα τοποθετούνται και τα ακόλουθα όργανα (κυρίως διότι βρίσκονται στην κοιλία):

• Σκωληκοειδής απόφυση
• Ήπαρ
• Χοληφόρο σύστημα
• Πάγκρεας
• Σπλήνας

Με τον όρο γαστρεντερικός σωλήνας ή πεπτικός σωλήνας εννοούμε το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο (ενίοτε και τον οισοφάγο).

Το στόμα ή στοματική κοιλότητα ή κοίλο του στόματος αποτελεί πρώτο τμήμα του γαστρεντερικού συστήματος.

Τα όρια της στοματικής κοιλότητας

Η στοματική κοιλότητα από εμπρός αφορίζεται από τα χείλη και τον οδοντικό φραγμό και άνω προς τα πίσω μεταπίπτει στο φάρυγγα. Το άνω τοίχωμα της στοματικής κοιλότητας σχηματίζεται από το οστό της άνω γνάθου και καλείται υπερώα. Η υπερώα αποτελείται από δύο επιμέρους τμήματα τη σκληρή (τα πρόσθια 2/3) και τη μαλθακή υπερώα (το οπίσθιο 1/3). Από πλάγια η στοματική κοιλότητα αφορίζεται από τις παρειές (μάγουλα). Το κάτω τοίχωμα της στοματική κοιλότητας καλείται έδαφος του στόματος και σχηματίζεται από το γενειογλωσσικό και το γναθοϋοειδή μυ. Όταν το στόμα παραμένει κλειστό, η στοματική κοιλότητα πληρούται από τη γλώσσα. Η στοματική κοιλότητα καλύπτεται από το στοματικό βλεννογόνο.

Λειτουργική αποστολή της στοματικής κοιλότητας

Η στοματική κοιλότητα εξυπηρετεί τις παρακάτω λειτουργίες:

1. Τη μάσηση
2. Την κατάποση
3. Τη γεύση
4. Την ομιλία
5. Την αναπνοή

Ο φάρυγγας είναι μυώδης σωλήνας που συνδέει τη στοματική κοιλότητα με τον οισοφάγο. Ο φάρυγγας αποτελεί τμήμα τόσο του πεπτικού όσο και του αναπνευστικού συστήματος πολλών οργανισμών. Από αυτόν περνούν οι τροφές που θα καταλήξουν στον οισοφάγο, όσο και ο αέρας προς τους πνεύμονες. Η επιγλωττίδα φροντίζει να κλείνει το πέρασμα προς την τραχεία όταν καταπίνονται τροφές, προκειμένου να μην εισέρθουν ξένα σώματα σε αυτή και επέλθει πνιγμός. Στους ανθρώπους, ο φάρυγγας παίζει επίσης σπουδαίο ρόλο στην ομιλία, με την παραγωγή της φωνής.

Ο οισοφάγος είναι ένας μυομεμβρανώδης σωλήνας που συνδέει το φάρυγγα με το στομάχι. Έχει μήκος 25 εκατοστόμετρα και πλάτος 2,5 και αποτελεί συνέχεια του φάρυγγα. Επικοινωνεί με το στομάχι μέσω της καρδιοοισοφαγικής βαλβίδας, που αποτρέπει την παλινδρόμηση των τροφών και των γαστρικών υγρών.

Το άνω άκρο του οισοφάγου εφάπτεται με τον κρικοειδή χόνδρο του φάρυγγα. Η συστολή των επιμήκων μυϊκών ινών προκαλεί την προσέγγιση των μυϊκών δακτυλίων του οισοφάγου μεταξύ τους, που συσφιγγόμενοι σπρώχνουν προς τα κάτω τις τροφές.

Μία παθολογική κατάσταση, που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του οισοφάγου είναι η Γαστροοισοφαγική Παλινδρομική Νόσος.

Το στομάχι (επιστημονικά στόμαχος, αρχαία ελληνικά γαστήρ) είναι μια διεύρυνση του πεπτικού σωλήνα του ανθρώπου και των ζώων. Είναι βασικό όργανο πέψης και ένα από τα όργανα που συγκροτούν το γαστρεντερικό σύστημα.

Στον άνθρωπο, το στομάχι έχει χωρητικότητα 2.000 κυβ. εκ. και βρίσκεται στο πάνω μέρος της κοιλιακής κοιλότητας. Συγκοινωνεί με τον οισοφάγο με ένα στόμιο, που ονομάζεται καρδιακό στόμιο. Προς τα κάτω συγκοινωνεί με το λεπτό έντερο, με το πυλωρικό στόμιο. Το πάνω μέρος του στομαχιού ονομάζεται θόλος και περιέχει συνήθως αέρια. Η περιοχή που βρίσκεται κάτω από το θόλο, λέγεται σώμα του στομαχιού, ενώ η περιοχή που βρίσκεται προς τον πυλωρό λέγεται πυλωρικό άντρο. Το τοίχωμα του στομαχιού αποτελείται από 4 χιτώνες, που είναι από τα έξω προς τα μέσα: ο ορογόνος, ο μυϊκός (πολύ αναπτυγμένος και αποτελείται από λείες μυϊκές ίνες), ο υποβλεννογόνος και ο βλεννογόνος, στον οποίο υπάρχουν οι γαστρικοί αδένες που εκκρίνουν το γαστρικό υγρό (υδροχλωρικό οξύ).

Στα μηρυκαστικά ζώα το στομάχι αποτελείται από 4 τμήματα (μεγάλη κοιλία, κεκρύφαλος, εχίνος και ήνυστρο) και προσφέρεται για το μηρυκασμό. Στα πτηνά το στομάχι περιλαμβάνει εκτός από το μυώδες στομάχι, το αδενώδες στομάχι και τον πρόλοβο. Τα περισσότερα από τα άλλα ζώα, έχουν έναν ή περισσότερους πεπτικούς θύλακες.

Οι ασθένειες που προσβάλλουν το στομάχι είναι πολλές και οφείλονται είτε σε ανωμαλία στην έκκριση του γαστρικού υγρού (υπερχλωρυδρία – υποχλωρυδρία), είτε σε πάθηση του ίδιου του οργάνου (γαστρίτιδα, έλκος ή καρκίνος). Για την εξέταση του χρησιμοποιούνται η απλή ακτινογραφία κοιλίας, το βαριούχο γεύμα, η αξονική τομογραφία καθώς και ενδοσκοπικές μέθοδοι.

Διάγραμμα στομάχου

1. Σώμα στομάχου
2. Θόλος
3. Πρόσθιο τοίχωμα
4. Μείζον τόξο
5. Έλασσον τόξο
6. Καρδία
7. Πυλωρικός σφιγκτήρας
8. Πυλωρικό άντρο
9. Πυλωρικό στόμιο
10. Γωνιαία εντομή
11. Γαστρική οδός
12. Γαστρικές πτυχές

Έντερο ονομάζεται το τμήμα του πεπτικού σωλήνα μετά από το στομάχι ως τον πρωκτό. Το μήκος του είναι περίπου 8,5-9,5 μ. και έχει τη μορφή ελίκων ενός συνεχιζόμενου σωλήνα μέσα στην κοιλιακή κοιλότητα. Σε πλήρη άπλωση φτάνει και τα 9,5-10 μ. Διακρίνεται σε λεπτό και σε παχύ έντερο.

Το λεπτό εκτείνεται από το στομάχι μέχρι τη βαλβίδα του παχέος εντέρου και έχει μήκος 6- 6,5 μ. Το παχύ έντερο έχει μήκος 1,5-2 μ., είναι ευρύτερο από ό,τι το λεπτό έντερο, με πλάτος 6,5 εκ.

Το λεπτό έντερο αποτελείται από:

• το δωδεκαδάκτυλο, στον οποίο εκβάλλουν ο χοληδόχος και ο παγκρεατικός πόρος μαζί στο φύμα του Vater και
• το ελικώδες έντερο που υποδιαιρείται στη νήστιδα και τον ειλεό.

Το παχύ έντερο ξεκινάει από τη χαμηλότερη πλευρά της κοιλιάς στη δεξιά πλευρά του. Το πρώτο τμήμα του, γνωστό ως τυφλό, καταλήγει στη σκωληκοειδή απόφυση, που είναι ένας μικρός σωλήνας μήκους 2-10 εκ. και έχει την ίδια δομή με αυτή του εντέρου. Από τη μία πλευρά επικοινωνεί με το τυφλό, ενώ στο άλλο άκρο της είναι κλειστή. Συχνά παθαίνει φλεγμονή και τότε είναι απαραίτητη η χειρουργική της αφαίρεση. Το τυφλό συνεχίζεται με το κόλον, που διαιρείται στο ανιόν κόλον, το εγκάρσιο κόλον, το κατιόν κόλον, το σιγμοειδές κόλον και το ορθό, για να καταλήξει στο στόμιο του πρωκτού.

Με τη συνεργασία του νευρικού και του μυϊκού συστήματος γίνονται οι κινήσεις του λεπτού εντέρου που είναι δακτυλιοειδείς περισφίγξεις, περισταλτικές και εκκρεμοειδείς κινήσεις. Με αυτές τις κινήσεις επιτυγχάνεται η κατάτμηση, η ανάδευση, η προώθηση του εντερικού χυλού καθώς και η καλύτερη επαφή του με τις λάχνες. Στο λεπτό έντερο επιτυγχάνεται η τελική διάσπαση των σακχάρων, των πρωτεϊνών και των λιπών από ένζυμα του στομαχιού, του παγκρέατος και της χολής καθώς και η απορρόφηση των προϊόντων της πέψης μέσω των λαχνών είτε από το αίμα είτε από τη λέμφο. Τα άχρηστα προϊόντα της πέψης συνεχίζουν την πορεία τους προς το παχύ έντερο, στο οποίο με δακτυλιοειδείς περισφίγξεις προωθούνται προς το ορθό για να αποβληθούν με την αφόδευση.